žMersin Balığı Yetiştiriciliği

•Havyarlarıyla ünlü bir balıktır. Eti de lezzetlidir.

•Kuzey yarım kürede uygun sularda az derin denizler ile bu denizlere bağlı akarsularda yaşayan balıklardır.

•Asya, Avrupa ve Amerika’da yaşayan 26 türü olduğu bilinmektedir.

•Asipenser familyasına ait olup, ülkemizde 6 tanesi yaşamaktadır.

•Karadeniz’de Yeşilırmak, Kızılırmak ve batıda Sakarya Nehrinde yaşamaktadırlar.

 

 

 

 

 

žBiyolojik Özellikleri

žAnadrom balıklardır.Deniz, acı su, nehir, ırmak ve göllerde yaşarlar.

žHayatlarının büyük kısmını denizlerde geçirirler.

žİlkbaharda Şubat-Mart aylarında nehirlere girerler. Eylüle kadar yumurtlamak için kaynaklara doğru ilerlerler.

ž Tatlı sulara erken girenler Mayıs ayında yumurtlar ve denizlere geri dönerler.

žHaziran-Temmuz aylarından itibaren girenler gelecek yıl ilkbaharda yumurtlarlar.

 

 

 

 

 

 

Yumurtlama nehirlerin 2-10 m derinliklerinde, hızlı akıntılı, tabanı çakıllı olan yerlerde, 12-17 °C’de gerçekleşir.

žTürlere göre yumurta çapı 2-4 mm, rengi koyu-griden siyaha kadar değişen, yapışkan yumurtalar tabandaki çakıl ve taşlara tutunurlar.

žSu sıcaklığı ve türlere göre 3-10 günde (90 gün /derece), 9 mm boydaki larvalar çıkar.

žSu sıcaklığına bağlı olarak 5-6 günde besin keselerini çekerler. Ve zooplanktonlar ile beslenmeye başlarlar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

žDaha sonra sinek larvaları, kurtlar ve yumuşakçalar ile beslenirler.

žHaziran sonu Temmuz da 10-15 cm boya ulaşınca bu devreden itibaren denize göç etmeye başlarlar.

žBazıları 2 yıl tatlı sularda kaldıktan sonra denize göç ederler.

žDenizde hızlı bir şekilde büyüyen bu balıklar türlere göre cinsi olgunluğa ulaşıncaya kadar denizlerde kalırlar.

žA. Sturio’da Erkekler 7-9 yaşında 110-150 cm boyda, dişiler 8-14 yaş ve 120-180 cm boyda cinsi olgunluğa ulaşırlar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

žOrtalama 30-40 yıl yaşarlar.

žBazı türlerde 4 m boy ve 1-1,5 ton ağırlığa ulaşabilir.

žDenizlerde hamsi ve ringa ağırlıklı beslenirler.

žKaradeniz ve Hazarda yıllık üretimi 15-16 bin ton civarındadır.

žÇevresel koşulların olumsuzluğundan dolayı nesilleri tehlikede olan türlerdir.

 

 

 

 

žTürkiye’de yaşayan türler

žMersin morinası (Huso huso) Karadeniz de yaşayan büyük bir balıktır.

žKolan balığı (Acipenser sturio) Karadeniz ve kısmen Marmara  ve Ege sahillerinde  de rastlanır.

žÇoka balığı (Acipenser ruthenus) havyar elde edilir.

žŞip balığı (Acipenser nudiventris ) Karadenizde yaşar

žKaraca balık (Acipenser güldenestaedti) Karadeniz balığıdır.

žMersin balığı ( Acipenser stellatus)

žMersin Balığı Yetiştiriciliği

žGenellikle stok takviyesi amacıyla gerçekleştirilmektedir.

žEn iyi Rusya ve İran’da  yapılmaktadır.

žYapay üretimi ilk defa 1868 yılında başlamıştır.

žGünümüzde yetiştiricilikte karşılaşılan en önemli sorunlardan ergin dişi bulma sıkıntısı ile larvaların stok yapılabilecek seviyeye getirilinceye kadar bakım ve besleme sıkıntısıdır.

žAnaç Balıkların Yakalanması

žAnaç balıklar doğal sulardan veya mersin yetiştiriciliği yapan işletmelerden temin edilir.

ž5-10 m genişlik, 200-300 m uzunluk ve 1,5-3 m derinlikte Ön yumurtlatma havuzlarına yerleştirilir.

žErkek ve dişiler ayrı ayrı stoklanır, hormon enjeksiyonu yapılır ve olgunlaşma için bekletilir. 

žBalıkların Olgunlaştırılması

žHipofiz en iyi Nisan-Mayıs aylarında elde edilir. Doğal veya havuz mersinlerinin pazara sunulacak olan balıklardan elde edilir.

žMersin balıklarından elde edilen hipofiz gerekli kurutma işlemlerinden geçirildikten sonra uygun koşullarda muhafaza edilir veya kullanılacak ise %0,65’lik fizyolojik sıvıda çözdürülerek  enjeksiyon için hazırlanır.

žEnjeksiyon sırt kısımdan yapılır. 3. ile 4. plak arasından yapılır.

žHipofiz enjeksiyonu yapılmış balıkların optimal olgunlaşma sıcaklığı Huso huso için 9-12 °C, Acipenser sturio için 12-16 °C, Acipenser stellatus için 16-22 °C , Havuz mersini için 14 °C‘dir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

žEnjeksiyondan sonra tamamen olgunluğa ulaşan balıklar daire şeklindeki havuzların içinde yüzeye yakın yüzmeye başlar.

žHareketleri yavaştır.

žEnjeksiyondan 6-10 saat sonra yumurtlama başlar.

žMersin balıklarında yumurta alımı sağım ve kesim olmak üzere iki şekilde olur.

žSağım küçük balıklarda yapılırken büyük balıklarda kesim yoluyla yumurta alınır

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sağımla yumurta alımı;

žDişiler bayıltılır, balıklar solungaçlardan çengelle asılır ve sağım gerçekleştirilir.

žYumurtaların dökülmemesi için genital açıklığa tampon uygulaması yapılır.

žSağım karın kısmına hafifçe basınç yapılarak gerçekleştirilir.

Kesim yöntemi;

žOlgunlaşma derecesi mikroskopta incelenir.

žBayıltılan balık sağım odasına getirilir.

žSolungaçlardan bir ip veya çengel ile asılır.

žYumurtaların alınması için anüsten yukarı doğru kesilir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

žYumurtalar temiz bir küvet içerisine alınır.

žBir tülbent içerisinde yıkanır ve yapışkanlığı giderilir.

žElde edilen yumurta miktarı dişi balığın ağırlığının %10 nu bulabilir.

Spermaların alınması;

žEn az iki erkekten yararlanılır.

žSperma alımı için erkekler bayıltılır.

žKarına basılarak sağım yöntemi ile alınabildiği gibi dizle balığın beli bükülerek temiz bir kaba alınabilir.

žBüyük cüsseli balıklar için ise spermalar enjektör ile çekilir.

žSpermaların kalitesi türden türe değişir.

ž-50 C de muhafaza edilerek daha sonra da kullanılabilir.

žYapay Dölleme

žBirkaç dişinin yumurtası en az iki erkeğin sperması ile döllenir.

ž3-5 dak süre ile elle karıştırılır.

žDöllemeden sonra yapışkan özellik alan yumurtalar yıkanarak yapışkanlığı giderilmeye çalışılır.

žBasınçlı hava sirkülasyonu veya çamurlu nehir suyu ile 1 saat süre ile yıkanır.

žBazı işletmelerde ise yıkama suyuna %10 killi toprak ilave edilir. 20-30 dak süre ile yıkanır.

žDaha sonra temiz su ile yıkanarak inkübasyona hazır hale gelirler.

žSuda şişmiş yumurtaların çapı Acipenser ruthenus da 1,7-3 mm; A. Stellatus da  3.7-4.5 mm arasında ve Huso Huso da 4.5 mm çapında değişiklik gösterir.

 

 

 

 

 

žKuluçka Dönemi

žÇeşitli kuluçkalık tipleri kullanılır.

žAlabalık kuluçkalıkları gibi 60x40x25 cm ebatlarında elekler kullanılabilir.

žRusya ve İran’da kullanılan kuluçkalıklar ise Jusenko tipi kuluçkalıklardır. Dikey kuluçkalıklara benzer her bir tablaya 2-3 kg yumurta konabilir. Kuluçkalıklardan 30-70 ml/sn su akışı sağlanır.

žMantarlaşmaya karşı formaldehit veya potasyum permanganat uygulaması yapılır.

žİnkübasyon süresi sıcaklığa bağlı olup, 5-10 gün arasında değişir.

žİnkübasyon süresi 9-18 C arasında gerçekleşmeli ve 90 gün/dereceyi geçmemelidir.

 

 

 

 

 

žYavruların Bakım ve Beslenmesi

žLarvalar yumurtadan çıktıktan sonra çok hareketlidirler. Bu dönemde kayıp %20-30 civarında dır.

ž5-10 gün içerisinde besin keselerini çekerler.

žStok takviyesi amacıyla su kaynaklarına stoklanmadan en az 2-6 hafta süre ile beslenmeleri gereklidir.

žBunun için yavrular 2.5-3 m çapındaki havuzlara yerleştirilir. Su seviyesi 15-20 cm olup, kullanılabilir hacmi 0,4 m3 dür.

žStoklanan yavru miktarı 20.000-30.000 adettir.

žBir süre sonra stok miktarı azaltılır.

žBesin kesesi çekildikten sonra özel havuzlarda yetiştirilmiş plankton, artemia, tubifeks, solucanlar v.s. İle beslenirler. Günde üç defa 3 hafta devam eder.

žYada havuz içerisindeki tülbent Kafeslerde tutulurlar. 2x1,5 m derinlik 0,5 m olup stok miktarı 20.000-25.000 adettir.

žYavruların 4-6 Hafta Büyütülmesi

žHavuz alanı genellikle 1-3 ha dır. Derinlikleri 1-2 m dir.

žGübrelenmiş havuzlara yavrular yerleştirilir.

žGübreleme için organik gübreler (sığır gübresi, yeşil gübre gibi) ve inorganik gübreler (amonyum sülfat, amonyum nitrat, süper fosfat gibi) kullanılır.

žHavuz kuruya alınır, sürülür, yeşil bitkiler demet yapılıp havuza serpilir, hektara 2-4 ton organik gübre verilir. Havuza su doldurulur. Balıklar yerleştirilmeden 10 gün önce inorganik gübreler eriyik olarak  200 kg/ha olacak şekilde genellikle 2-4 parti halinde verilir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

žHavuz suyu gübrelemeyle plankton ve bentik organizmalarca zenginleştirildikten sonra yavru mersinler havuzlara yerleştirilir.

žYavru yoğunluğu 80.000-100.000 adet/ha olacak şekildedir.

žBu yetiştirmede yaşama oranı %70-80 civarında dır.

ž6 haftalık bakım sonunda  yavruların ağırlığı 2-4 g arasında değişir. Ölüm oranı %20-30 civarında dır.

žBu aşamadan sonra stok takviyesi için uygun kaynaklara bırakılırlar.

 

 

 

 

 

Havuzlarda 2 yaş ve sonrası Mersinlerin büyütülmesi

žMacaristan’da  pazarlama ağırlığına  kadar A. Ruthenus un yetiştiriciliği yapılmaktadır. Tuna nehrinden yakalanıp sazan semirtme havuzlarında uzun bir süre bakım ve beslemeye alınırlar.

žYavrular havuzlarda 1 yılda 175-325 g arasında ağırlıklara ulaşabilmektedirler.

žBu türün Pazar ağırlığı olan 1 kg ağırlığa ulaşabilmesi için  5-6 yıl gereklidir.

žBu türün etinin yağlı ve lezzetli olması nedeniyle büyük ilgi görmektedir.

žHavyar Üretim Tekniği

žHavyar tuzlanmış balık yumurtasıdır.

žİyi cins havyar kışın elde edilir.

žSiyah ve kırmızı olmak üzere iki cinsi vardır.

žKabul göreni siyah renkli olanıdır.

žDişinin karnı yarılarak yumurta alınır. Temizlendikten sonra %3-5 lik tuz solüsyonu ile muamele edilir. Gerekli sos uygulaması ile olgunlaşan havyar ambalajlara konur. Lezzet testi yapılır ve pazara sunulur.

žMersin yetiştiriciliği için alınması gerekli önlemler

žNesli tükenmekte olan türlerdir.

žStok takviyesi için yapay üretimi gereklidir.

žKaradeniz bölgesinin uygun yerleri bu amaçla değerlendirilmesi ve teşvik edilmesi gereklidir.

 

 

 

ž